Αιγυπτιολογία: γιατί και πώς

H Αιγυπτιολογία αποτελεί ίσως τον πιο δημοφιλή αρχαιολογικό κλάδο παγκοσμίως. Τα άφθονα χρυσά κτερίσματα των φαραώ, η ενασχόληση με τους νεκρούς που οδήγησε στην κατασκευή των Πυραμίδων και άλλων μνημείων, η διακοσμητική ιερογλυφική γραφή, οι ζωόμορφοι θεοί, οι μούμιες, τα φαραωνικά σκάνδαλα που θυμίζουν σύγχρονες σαπουνόπερες, όλα έχουν παίξει το ρόλο τους στην επιρροή του πολιτισμού της αρχαίας Αιγύπτου σ’όλο τον κόσμο.

Στην πραγματικότητα, η Αιγυπτιολογία είναι ένας κλάδος τόσο ευρύς όσο και εκείνος των Κλασσικών Σπουδών (με τον τρόπο που τις αντιλαμβάνονται στο εξωτερικό). Περιλαμβάνει δηλαδή τη μελέτη της αρχαίας αιγυπτιακής γλώσσας στην εξέλιξή της, της γραφής, της τέχνης και της αρχαιολογίας, της ιστορίας, και της κοινωνίας με οποιονδήποτε σύγχρονο και αποδεκτό επιστημονικά τρόπο και μέσα από αντίστοιχες ειδικεύσεις. Η Γαλλία, οι ΗΠΑ, η Βρετανία και η Γερμανία έχουν δημιουργήσει παράδοση στις αιγυπτιολογικές σπουδές και στα περισσότερα προγράμματα αρχαιολογικών σπουδών του κόσμου η Αίγυπτος κατέχει περίοπτη θέση.

Στην Ελλάδα αντίθετα, λόγω της έμφασης στη δική μας πολιτιστική κληρονομιά, οι αιγυπτιολογικές σπουδές βρίσκονται στην αυγή τους. Αν και η αρχαιολογία του νότιου γείτονά μας απασχόλησε μορφωμένους Έλληνες τουλάχιστον από τα τέλη του 19ου αι. (το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο διαθέτει μια από τις σημαντικότερες αιγυπτιακές συλλογές του κόσμου), η πρώτη αναγόρευση ειδικευμένου αιγυπτιολόγου ως μέλους ΔΕΠ σε ελληνικό Πανεπιστήμιο – στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου – έγινε πολύ πρόσφατα. Η περιορισμένη γνώση για την αρχαία Αίγυπτο, όμως, δεν εμποδίζει τον Έλληνα φοιτητή να την επιλέξει ως ειδίκευσή του. Παρακάτω θα προσπαθήσουμε να απαντήσουμε σε πιθανές ερωτήσεις ενός τυπικού Έλληνα φοιτητή.

Γιατί Αιγυπτιολογία;

Η μελέτη ενός διαφορετικού πολιτισμού ανοίγει τους ερευνητικούς ορίζοντες κάθε αρχαιολόγου καθώς υπαγορεύει διαφορετικούς τρόπους μελέτης. Η Αίγυπτος διαθέτει πληθώρα αρχαιολογικού υλικού, αρκετά δείγματα του οποίου διατηρούνται σε ασυνήθιστα καλή κατάσταση. Το γεγονός αυτό δίνει τη δυνατότητα να κινηθούμε με έναν τρόπο μελέτης που ξεφεύγει από τις συμβατικές υποθέσεις οι οποίες διέπουν τα αποτελέσματα των αρχαιολογικών ερευνών άλλων περιοχών. Οι πιθανότητες έρευνας είναι απεριόριστες!

Τι γυρεύει ένας Αιγυπτιολόγος στην Ελλάδα;

Η Αιγυπτιολογία είναι ένα καινούριο για τη χώρα μας αντικείμενο, του οποίου όμως η ανάπτυξη, τηρουμένων των αναλογιών και δεδομένης και της κρίσης, είναι ραγδαία. Η πρόσφατη πρόσληψη αιγυπτιολόγου ως έκτακτου καθηγητή (407) στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, η εισαγωγή των σπουδών της Εγγύς Ανατολής (και της Αιγύπτου) στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, η διεξαγωγή (για τρίτο χρόνο) προγράμματος εκμάθησης της αιγυπτιακής ιερογλυφικής στο Μορφωτικό κέντρο της Πρεσβείας της Αιγύπτου στη χώρα μας και η εργασία Ελλήνων Αιγυπτιολόγων σε πανεπιστήμια και ινστιτούτα του εξωτερικού δείχνει ότι το αντικείμενο δίνει δυνατότητες σπουδών και απασχόλησης. Ειδικά οι πτυχιούχοι Αρχαιολογίας ελληνικών πανεπιστημίων σήμερα, δεν χάνουν τα εργασιακά δικαιώματά τους ενώ ταυτόχρονα ως ειδικοί σε κάτι σπάνιο στην Ελλάδα και δημοφιλές εκτός, έχουν περισσότερες πιθανότητες πανεπιστημιακής καριέρας.

Πώς γίνομαι Αιγυπτιολόγος;

Οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες διαθέτουν προγράμματα σπουδών σε διάφορες ειδικότητες της ευρύτερης Αιγυπτιολογίας με κυριότερες τη γλώσσα, την ιστορία (ανά περίοδο) και την αρχαιολογία. Στη Βρετανία η Οξφόρδη έχει παράδοση στις γλωσσικές σπουδές ενώ στο Καίμπριτζ και το Λονδίνο (UCL) δίνεται έμφαση στην αρχαιολογία. Το Λίβερπουλ προσφέρει πιο εκτεταμένο πρόγραμμα με παράδοση σε γλώσσα και αρχαιολογία ενώ στο Durham μπορεί κανείς να μελετήσει ύστερες περιόδους της αιγυπτιακής ιστορίας καθώς και την ελληνορωμαϊκή Αίγυπτο. Το Leiden (Ολλανδία), η Σορβόννη και η Λυών (Γαλλία) αποτελούν κορυφαία ιδρύματα αιγυπτιολογικής γνώσης στην Ευρώπη ενώ στη Γερμανία μόνο το αντικείμενο μελετάται σε πάνω από 10 Πανεπιστήμια. Στις ΗΠΑ κυριαρχούν το Πανεπιστήμιο του Σικάγου, το Johns Hopkins και το Κολούμπια ενώ στην ίδια την Αίγυπτο, πέρα από τα αιγυπτιακά πανεπιστήμια προσφέρεται και στο American University in Cairo. Στην Ελλάδα το αντικείμενο διδάσκεται ως κλάδος της Αρχαιολογίας στο Τμήμα Μεσογειακών Σπουδών στη Ρόδο.

Κι αν δεν τα καταφέρω;

Εκτός από επιστήμη, η αγάπη για την Αίγυπτο μπορεί να οδηγήσει και σ’ ένα ενδιαφέρον χόμπυ που μπορεί να εξελιχθεί μέσα από την ένταξη σε Αιγυπτιολογικές Εταιρείες (Societies), παρακολούθηση σεμιναρίων, ομιλιών και προγραμμάτων Δια Βίου Εκπαίδευσης. Το Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ διαθέτει ένα υπέροχο τέτοιο πρόγραμμα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης που πραγματοποιείται μέσω διαδικτύου. Επίσης, στη χώρα μας ιδρύθηκε πρόσφατα η Ελληνική Εταιρεία Μελέτης Αρχαίας Αιγύπτου, με σκοπό να καταστήσει την ακαδημαϊκή αιγυπτιολογική γνώση προσβάσιμη σε όποιον το επιθυμεί. Επίσης, ορισμένες ανασκαφές διαθέτουν προγράμματα ανασκαφικής στα οποία οποιοσδήποτε μπορεί να συμμετέχει, συνήθως όμως αντί τσουχτερού αντιτίμου.

Και τι μπορώ να κάνω μέσα απ’ όλα αυτά;

Η ερασιτεχνική έστω ενασχόληση και η επικοινωνία με επαγγελματίες και μη Αιγυπτιολόγους μπορεί να οδηγήσει στη συμμετοχή σε ανασκαφές, μουσειολογικά προγράμματα και συνέδρια, διάβασμα ιερογλυφικών από το πρωτότυπο και πολλά άλλα. Αξίζει να σημειωθεί ότι το σημερινό πρόγραμμα ψηφιοποίησης και τεκμηρίωσης αντικειμένων του Μουσείου του Καΐρου κινείται από εθελοντές ερασιτέχνες υπό την καθοδήγηση όμως διδάκτορα της Αιγυπτιολογίας.

Το μέλλον προβλέπεται λαμπρό. Αιγυπτιολογία λοιπόν. Γιατί όχι;

Ζέτα Ξεκαλακη
Πηγή: People & Ideas