Ο τρελός σοφός που διέψευσε τον Αριστοτέλη

Μια φορά κι έναν καιρό, ένας σκληρός χαλίφης δοκίμασε να «δαμάσει» τον ποταμό Νείλο. Ανέθεσε λοιπόν σε έναν σοφό να ανακαλύψει τον τρόπο με τον οποίο η στάθμη του μεγάλου ποταμού θα ελεγχόταν, με την εφαρμογή θεωριών και πρακτικών λύσεων. Ο σοφός προσπάθησε πολύ, αλλά δεν τα κατάφερε. Έτσι, ο σκληρός χαλίφης αποφάσισε να τον τιμωρήσει με θάνατο. Ταπεινωμένος αλλά και τρομαγμένος, ο σοφός αποφάσισε να παραστήσει τον τρελό και, σύμφωνα με το έθιμο, κατέληξε να φυλακιστεί αντί να θανατωθεί. Μόνος, σε ένα σκοτεινό δωμάτιο, οδηγήθηκε, αντί για την πραγματική παράνοια, σε μια από τις πιο τολμηρές θεωρίες όλων των εποχών, στη δόξα και στη δικαίωση.

Δεν πρόκειται για παραμύθι, αλλά για την ιστορία του φυσικού και φιλοσόφου του 11ου αι Ibn al-Haytham (965-1040 μ.Χ.), ερμηνευμένη από τη συγγραφέα Jennifer Ouellette. Σε άρθρο της στο περιοδικό Physics World, η Ouellette φαντάζεται τον Ibn al-Haytham μέσα στη σκοτεινή φυλακή του να αναρωτιέται για τη φύση του σκότους. Σύμφωνα με μια θεωρία του Αριστοτέλη, γνωστή στον ίδιο και σε άλλους Άραβες φιλοσόφους, η όραση δημιουργούνταν με την ταυτόχρονη εκπομπή φωτός από τα αντικείμενα και τα μάτια μας. Γιατί λοιπόν τα αντικείμενα μέσα στο κελί του δεν εξέπεμπαν φως; Έτσι, ο σοφός ξεκίνησε μια σειρά πειραμάτων χρησιμοποιώντας μόνο ένα κερί και πιθανότατα αντικείμενα από χαλκό που είχε στη διάθεσή του. Και εγένετο…φως! Στη διάρκεια της δεκαετούς παραμονής του Ibn al-Haytham στη φυλακή, αυτός απέδειξε την απουσία κάποιας μυστήριας «μορφής» από τα αντικείμενα. Αντίθετα, υπάρχουν πρωταρχικές πηγές φωτός που αντανακλώνται από τα αντικείμενα που φαίνονται. Η θεωρία αυτή, που διατυπώθηκε στους επτά τόμους του Βιβλίου της Οπτικής, που γράφτηκε στη φυλακή, αποκατέστησε τη φήμη του Ibn al-Haytham απέναντι στους συγχρόνους του, και τον ώθησε να συνεχίσει τις επιστημονικές του δραστηριότητες μόλις πέθανε ο χαλίφης. Ταυτόχρονα όμως τον ανέδειξε σε πατέρα της σύγχρονης οπτικής και σημείο αναφοράς των ερευνητών μέχρι και σήμερα.

Πηγή: Aρχαιολογία Online, 10/01/2011